Theme with Variations. A Context-based Analysis of Focus
Kata Balogh

In dit proefschrift heb ik een nieuwe contextgevoelige analyse van
focusing voorgesteld binnen het raamwerk van de Inquisitieve Semantiek
(2008). Het logisch systeem van Groenendijk's raamwerk is ontwikkeld
om dialogen na te bootsen, en voor dit doel is het zo gedefinieerd dat
het zowel vragen als beweringen op een eenvormige manier kan
behandelen. In de syntaxis van de inquisitieve logica bestaat er geen
aparte categorie van vragen. Vragen zijn gedefinieerd in termen van
disjuncties, hetgeen gemotiveerd wordt door een aantal overeenkomsten
die men in voorbeelden van de natuurlijk taal kan aantreffen. Zoals
Grice (1975) al heeft aangetekend, wordt 'of' meestal gebruikt om
alternatieven te introduceren, waarvan de spreker weet dat er één waar
is, maar niet welke van de twee. Onder deze
'alternatieven'-interpretatie worden disjuncties inquisitief.  In
hoofdstuk 2 heb ik het raamwerk van de Inquisitieve Semantiek en
detail gepresenteerd.  De Inquisitieve Semantiek is tevens uitgerust
met een systeem voor dialoog management dat is ontwikkeld met het doel
om samenhangende dialogen tussen coöperatieve deelnemers te
modelleren. Dialoogzetten worden aangestuurd door dialoogprincipes die
zijn ingegeven door de volgende regels van de griceaanse pragmatiek.

De kern van het proefschrift treft u aan in de hoofdstukken 3 tot 5,
waarin ik een nieuwe, contextgevoelige analyse van focus heb
voorgesteld door de toepassing en uitbreiding van het systeem van
Inquisitieve Semantiek. Om tot een adequate theorie van focusing te
komen heb ik een analyse gegeven van het verschijnsel van de
vraag-antwoord verhouding: de notie van congruentie, exhaustificatie
van antwoorden, en het focusgevoelige partikel 'only'. De kern van
mijn analyse houdt in dat de focus structuur van een uiting een
speciale verdeling in thema en rhema oplevert. Het thema van een zin
met focus is een inherente vraag, die bepaald is door de plaatsing van
de focus. Mijn claim is dat het intonatiepatroon van een zin de
verdeling bepaalt, en ook het thema zelf, dat een belangrijke rol in
onze semantiek speelt. Het thema van de uiting in focus staat in een
nauw verband met de feitelijke context, een door de focus bepaald
verband, omdat het thema van de gefocuste zin compliant moet zijn met
de feitelijk Common Ground.  Ook de meer recente kwestie betreffende
de exhaustieve interpretatie van antwoorden kwam aan de orde. Ik heb
een analyse gegeven volgens welke de exhaustieve interpretatie van een
gefocust antwoord valt toe te schrijven aan een pragmatische
gevolgtrekking die technisch gesproken wordt voltrokken door het
secundaire inbegrip van de uiting, de pragmatische operatie van
'exhaustification'. Mijn stelling is dat het focusgevoelige partikel
'only' een toegevoegd, speciaal, issue introduceert dat overeenstemt
met de verwachting dat meer individuen de gegeven eigenschap hebben
(Zeevat 2008; Balogh 2005). Dit idee ligt uitgewerkt in de verdeling
van een 'only'-zin die als thema de vraag oplevert `zijn er meer?', en
als rhema de exhaustieve bewering. Volgens mijn voorstel
correspondeert 'only' met de semantische operator, toegepast op de
thema/rhema verdeling van de gefocuste uiting die het modificeert.

Na mijn benadering van focus uitgelegd te hebben heb ik in hoofdstuk 6
de interpretatie van structurele focus in het Hongaars onderzocht, met
speciale aandacht voor het welbekende verschijnsel van een exhaustieve
interpretatie hiervan. Algemeen wordt beweerd dat de Hongaarse
preverbale focuspositie geassocieerd wordt met een exhaustieve/
identificerende semantische interpretatie. Ik stel een andere analyse
voor, en claim dat we de exhaustieve interpretatie middels een
pragmatische inferentie kunnen verkrijgen, net als voorgesteld voor
focusing in het Engels.  Evenzogoed is er een cruciaal verschil omdat
in het Hongaars, als focusing niet ontlokt is door ander talige
middelen (zoals contrastief topic, accent-vermijdend werkwoord, enz.),
dan geeft focusing een verplichte implicatuur van exclusiviteit aan
die niet ingetrokken kan worden.