``Now that you mention it, I wonder...'': Awareness, Attention, Assumption
Tikitu de Jager

Samenvatting:

Dit proefschrift past het begrip onbewustzijn toe op problemen uit de
formele semantiek en pragmatiek. Onbewustzijn ("unawareness") is een
epistemische houding die recentelijk veel interesse gewekt heeft zowel
in de epistemische logica als binnen wat wij de "formele epistemische
economie" zouden kunnen noemen. Informeel gesproken is het begrip nauw
verbonden met onoplettendheid: een (epistemische) agent kan op
bepaalde mogelijkheden letten (dat wil zeggen, ze bewust voorstellen
en gebruiken bij het redeneren), of zich er niet van bewust zijn
(oftewel ze niet bewust representeren; ze spelen dan geen rol bij het
redeneren). Hoewel onbewustzijn de afwezigheid van kennis impliceert,
verschilt het toch in zijn formele en conceptuele eigenschappen van
eerdere noties van onzekerheid; essentieel is, dat een agent die zich
niet bewust is van een propositie $p$, niet weet dat $p$, maar ook
niet weet dat ze $p$ niet weet.
  In hoofdstuk 1 beschrijf ik de informele begrippen van onbewustzijn en
onoplettendheid en geef ik enkele voorbeelden die suggereren hoe die
toegepast kunnen worden op de formele semantiek en pragmatiek; daarbij
speelt het begrip aanname een belangrijke rol, dat nog niet in
bestaande theorieën voorkomt. Ik geef een kort overzicht van de
bestaande modellen, en ik argumenteer dat die niet geschikt zijn voor
de taalkundige problemen; de rest van het proefschrift probeert het
ontstane ‘gat in de markt’ op te vullen.
  In hoofdstuk 2 wordt de formele terminologie van
onbewustzijn/onoplettendheid en aannames geïntroduceerd en ook een
eenvoudige logica met een statische semantiek van mogelijke werelden
ontwikkeld. Hoofdstuk 3 geeft een dynamische semantiek waarmee
veranderingen in het bewustzijn beschreven kunnen worden, en stelt dat
dit het meest relevante kader is voor taalkundige toepassingen van de
begrippen. Hoofdstuk 4 beschrijft een casus, waarin onbewustzijn
toegepast wordt op zogenaamde "Sobel sequences", een lang bestaande
puzzel over de semantiek van counterfactuals.
  Hoofdstuk 5 neemt een andere wending, met het ontwikkelen van een
beslis-theoretische apparatuur uitgebreid met representaties van
onbewustzijn en aannames. Het doel is het bereik van de
beslis-theoretische pragmatiek, die verschillende vormen van
pragmatische inferenties beschrijft als rationeel gedrag volgens
beslis-theoretische normen, uit te breiden teneinde
onbewustzijnsverschijnselen te vatten.
  Hoofdstuk 6 geeft een ander model van onbewustzijn, gebaseerd op
datasemantiek. Dit model beschrijft enkele soorten defeasible
gevolgtrekkingen die hun defeasible karakter te danken hebben aan
onbewustzijn (meestal gaat het om inferenties vanuit bewijs naar
"moet"-beweringen; die zijn slechts te rechtvaardigen onder beperkte
kennis van het domein van mogelijkheden).
  Tot slot geeft hoofdstuk 7 een samenvatting van de benadering die hier
gepresenteerd wordt en bied wat speculatie over mogelijke toekomstige
uitbreidingen van de ideeën.