What contributes to the perception of musical phrases in western classical music? Neta Spiro Samenvatting Wat draagt bij tot de perceptie van muzikale frasen in westerse klassieke muziek? De muzikale frase Bestaat ze? Voor wie? Waar?Wat? Wanneer? Waarom? Deze vaak gebruikte term, zo intuïtief begrepen door vele muzikanten, roept verschillende associaties op met de terminologie van vele disciplines zoals muziek, psychologie, fysiologie en linguïstiek. Het wezen van de frase blijft echter duister. Bestaat ze? Eén van de voornaamste doelstellingen van deze studie was om vast te stellen in welke mate er gemeenschappelijke ideeën bestaan over het wezen van de frase, haar beschrijving, identificatie en functie. Voor wie? Een andere doelstelling was de identificatie van de types populaties voor wie deze entiteit relevant is. Deze identificatie geschiedde door het onderzoeken van (i) verbale en muzikale responsen gegeven door luisteraars met verschillende muzikale ervaring; (ii) partituren geannoteerd door muzikanten alsof ter voorbereiding van een uitvoering; (iii) karakteristieken van de uitvoeringen van publiekelijk beschikbare opnames; (iv) analyses door muziekpsychologen, muziekanalisten and muziektheoretici; (v) muzikale analyse van stukken aan de hand van bepaalde aspecten (hieronder aangeduid als de 'gecombineerde analyse'). Deze populaties werden reeds voorheen bestudeerd, maar niet met dergelijke directe en gedetailleerde methodes. The resultaten geven aan dat gemeenschappelijke aspecten van de frase niet aangeleerd zijn; luisteraars met verschillende niveaus van muzikale training of zonder enige training beantwoordden op een gelijkaardige wijze de taken en vragen met betrekking tot frasen. Waar? Deze studie bespreekt voorbeelden van muzikale frasen van verschillende muzikale genres en media. Sommige van deze voorbeelden werden reeds onderzocht binnen de context van verschillende disciplines. De voorbeelden variëren van folk tot westerse klassieke muziek. De kern van deze studie is echter de toepassing van de gecombineerde analyse op acht stukken gebruikt als casestudy's, gevolgd door analyses van zeven teststukken, allemaal uit het westerse klassieke repertoire. Eén van de vragen betreft de mate waarin de frasen en hun structuren duidelijk zijn 'van de partituur' (dwz. van de muzikale elementen die kunnen geïdentificeerd worden in de partituur), en in welke mate deze elementen enkel duidelijk zijn in een uitvoering. Door het gebruik van responsen op MIDI-uitvoeringen (van luisteraars met verschillende muzikale ervaring) en annotaties in de partituur (door muzikanten), werd vastgesteld dat gemeenschappelijke frasestructuren duidelijk zijn door hun muzikale elementen. Muzikale elementen worden gecombineerd en hebben bepaalde karakteristieken afhankelijk van hun context. Voorbeelden zijn: verschillende cadensen, relatief grote intervallen in toonhoogte of lange noten of rusten, herhalingen en veranderingen in textuur, motief, en harmonisch ritme. De resultaten tonen verder aan dat bepaalde kenmerken van de uitvoering (veranderingen in tempo en intensiteit) ook een rol spelen. Tempo en intensiteit veranderen in opnamen en werden ook vergeleken met: 1) frasestructuur geïdentificeerd door analisten, personen die partituren annoteren en luisteraars naar MIDI-uitvoeringen en 2) de responsen van luisteraars op dezelfde opnamen. Deze geven aan dat dezelfde plaatsen in de muziek die naar voren kwamen in de uitvoering ook geïdentificeerd worden in de andere media, en dat de responsen van luisteraars op uitvoeringen in verband staan met de elementen van de uitvoering. De belangrijkste plaatsen geïdentificeerd in responsen op uitvoeringen en MIDI-uitvoeringen zijn dezelfde, maar er is een proportioneel verschil in het aantal van de responsen. Bovendien, wanneer één uitvoering gehoord werd, wordt haar frasestructuur blijkbaar herinnerd en beïnvloedt de identificatie van frasen in volgende uitvoeringen (laat 'voetafdrukken' na). Frasering zit blijkbaar fundamenteel 'in de muziek' en wordt geaccentueerd, verduidelijkt of verdoezeld door de uitvoering. Frasering is voornamelijk bestudeerd binnen de context van monofone muziek. In deze studie wordt muziek van verschillende textuur bestudeerd. De resultaten van de gecombineerde analyse geven aan dat in polyfone muziek (b.v. melodie en begeleiding) er verschillen kunnen bestaan tussen de frasestructuur van verschillende delen; frasen in verschillende stemmen kunnen in elkaar overvloeien of elkaar vervolledigen, overlappen of samenvallen, en deze verschillen worden vaak geïdentificeerd door participanten. Dit geeft aan dat we zowel de individuele delen als de structuren van de frase van verschillende muzikale stemmen identificeren, en deze aanpassen in een meer algemene identificatie van conflicterende, complementaire en gelijkaardige frasestructuren. Wat? De term frase heeft verschillende synoniemen in de literatuur, die ook gebruikt worden door de deelnemers aan deze studie ("segment, unit, chunk, sentence", etc.). Muziekpsychologische en computerwetenschappelijke analyses concentreren op de identificatie van frasegrenzen, terwijl andere soorten analyses interne karakteristieken analyseren. De hierboven besproken gecombineerde analyse geeft aan dat frasen bestaan uit enkele van de volgende delen: begin, begin van het einde (implicatie/verwachting), einde (initiële aankomst), verlenging (voortzetting van het einde), en einde van het einde (einde van de oplossing), en dat elk deel aangegeven wordt door specifieke muzikale elementen. Hoewel al deze verschillende delen aanwezig kunnen zijn, is hun aanwezigheid niet noodzakelijk opdat de frase geïdentificeerd, herkend of geïmpliceerd kan worden. De vermelde analyses onderzochten ook het relatieve belang van de verschillende delen van de frase, wat het karakter van de frase bepaalt, zoals beginzware en eindzware frasen, en mogelijke verhoudingen tussen de frasen, zoals antecedent-consequente fraseparen. Voor al deze zaken lijkt de sleutel te liggen in de aanwezigheid of afwezigheid van muzikale elementen. Deze behoren tot verschillende categorieën, die een verschillende mate van aanwezigheid, impact en functie hebben. Sommige kunnen onmiddellijk zijn (vinden plaats, worden geïdentificeerd, en hebben een repercussie van de ene noot op de andere, zoals een grote interval in toonhoogte), sommige kunnen voorspellend zijn (vinden plaats over een gebied en scheppen verwachtingen, bijvoorbeeld ontwikkelende harmonische progressies zoals cadensen) en sommige kunnen retrospectief zijn (vinden opnieuw plaats over een gebied, maar geven hun belang achteraf bloot, zoals herhalingen). Verschillende elementen en combinaties van elementen vallen blijkbaar systematisch samen met verschillende aantallen responsen, geïdentificeerd door de gecombineerde analyse. Sommige kenmerken en hun combinatie vormen een sterke aanwijzing voor de aanwezigheid van een frase, terwijl dat bij andere minder het geval is. De eerste groep komt meer frequent voor dan de tweede. Afhankelijk van de muzikale context (zoals genre, instrumentale combinaties of lokale context) verkrijgen gemeenschappelijke elementen een groter belang. Bovendien benadrukt deze gecombineerde analyse de interdependentie van de muzikale elementen; verschillende combinaties van harmonische, metrische en toonhoogte-structuren, kunnen bijvoorbeeld sterkere of zwakkere eindes van frasen vormen. De combinaties van elementen en frasedelen kunnen van die aard zijn dat meer dan één mogelijkheid kan ontstaan (wat soms resulteert in 'ambiguïteit'). Hoewel de verhoudingen tussen de elementen, frasedelen en frasen complex zijn en afhankelijk van verschillende parameters, zijn ze geformaliseerd in een algoritme. In tegenstelling tot andere algoritmes, is de bedoeling hier om het proces weer te geven van de identificatie van frasen, inclusief de 'zwakke' frasen, door deelnemers, en het aangeven van alternatieve mogelijkheden, gebruik makend van het concept van muzikale elementen ontwikkeld aan de hand van de gecombineerde analyse. Dit algoritme resulteert in duidelijk en consistente frasestructuren, en kan in de toekomst geïmplementeerd worden voor de studie van een meer uitgebreid assortiment muziek. Wanneer? Deze elementen en combinaties van elementen resulteren blijkbaar in kandidaat-plaatsen voor het begin, einde en de interne delen van frasen. Sommige plaatsen worden gekozen door de meerderheid van de deelnemers terwijl andere minder frequent worden geïdentificeerd. Deze laatste plaatsen vallen samen met zwakkere kenmerken en dus delen van de frase. Ze zouden waarschijnlijk genegeerd worden in 'eenvoudige annotaties' zoals in de Essen Folk Song Collection, maar blijken een integraal en belangrijk deel te vormen van het proces van luisteren, uitvoeren en analyseren. Bovendien, door de hierboven besproken gecombineerde analyse en door het gebruik van klik-studies, en in tegenstelling tot vroegere psychologische studies, wordt het duidelijk dat delen van een frase vaak geïdentificeerd worden over een bepaalde periode, en niet op specifieke noten. Waarom? Deze studie geeft aan dat de frase zowel een organiserend als een georganiseerde eenheid is (in dit opzicht gelijkaardig aan een zin in taal) die in verhouding staat tot geheugen, adem, en fysieke beweging. Het geeft structuur, kader, orde en referentie en werkt in op structuren van verschillende types (b.v. ritmische structuren). Haar lengte wordt beschreven als constant. Echter, de resultaten van de gecombineerde analyse geven aan dat er een grote variabiliteit bestaat in lengte van frase. De identificatie van deze eenheden kan bijdragen tot herinnering en tot de vergelijking tussen gelijkaardige frasen en tot de meer algemene structurering en herinnering van de muziek. De frase helpt in het volgen van beweging of progressie vanaf een begin, het aankomen bij een bestemming of het terugkeren. Muzikale implicaties en daarom verwachtingen, spelen blijkbaar een belangrijke rol in deze progressie. Bovendien, uit de manier waarop de frase, haar muzikale kenmerken en karakteristieken gebruikt worden en hun frequent voorkomen in besprekingen van muzikale analyses, percepties en uitvoeringen, blijkt dat ze essentieel is voor ons vermogen het soort muziek hier bestudeerd te kunnen volgen.